Bhagavad Gita - Adhyaya 16 - दैवासुरसम्पत्विभाग योग

1

श्रीभगवानुवाच |
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थिति |
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्जवम् || 1||
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्याग शान्तिरपैशुनम् |
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं ह्रीरचापलम् || 2||
तेज क्षमा धृति शौचमद्रोहोनातिमानिता |
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत || 3||

2

श्रीभगवानुवाच |
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थिति |
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्जवम् || 1||
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्याग शान्तिरपैशुनम् |
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं ह्रीरचापलम् || 2||
तेज क्षमा धृति शौचमद्रोहोनातिमानिता |
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत || 3||

3

श्रीभगवानुवाच |
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थिति |
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्जवम् || 1||
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्याग शान्तिरपैशुनम् |
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं ह्रीरचापलम् || 2||
तेज क्षमा धृति शौचमद्रोहोनातिमानिता |
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत || 3||

4

दम्भो दर्पोऽभिमानश्च क्रोध पारुष्यमेव च |
अज्ञानं चाभिजातस्य पार्थ सम्पदमासुरीम् || 4||

5

दैवी सम्पद्विमोक्षाय निबन्धायासुरी मता |
मा शुच सम्पदं दैवीमभिजातोऽसि पाण्डव || 5||

6

द्वौ भूतसर्गौ लोकेऽस्मिन्दैव आसुर एव च |
दैवो विस्तरश प्रोक्त आसुरं पार्थ मे शृणु || 6||

7

प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च जना न विदुरासुरा |
न शौचं नापि चाचारो न सत्यं तेषु विद्यते || 7||

8

असत्यमप्रतिष्ठं ते जगदाहुरनीश्वरम् |
अपरस्परसम्भूतं किमन्यत्कामहैतुकम् || 8||

9

एतां दृष्टिमवष्टभ्य नष्टात्मानोऽल्पबुद्धय |
प्रभवन्त्युग्रकर्माण क्षयाय जगतोऽहिता || 9||

10

काममाश्रित्य दुष्पूरं दम्भमानमदान्विता |
मोहाद्गृहीत्वासद्ग्राहान्प्रवर्तन्तेऽशुचिव्रता || 10||

11

चिन्तामपरिमेयां च प्रलयान्तामुपाश्रिता |
कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिता || 11||

12

आशापाशशतैर्बद्धा कामक्रोधपरायणा |
ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्जयान् || 12||

13

इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् |
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् || 13||
असौ मया हत शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि |
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी || 14||
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया |
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिता || 15||

14

इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् |
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् || 13||
असौ मया हत शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि |
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी || 14||
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया |
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिता || 15||

15

इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् |
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् || 13||
असौ मया हत शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि |
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी || 14||
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया |
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिता || 15||

16

अनेकचित्तविभ्रान्ता मोहजालसमावृता |
प्रसक्ता कामभोगेषु पतन्ति नरकेऽशुचौ || 16||

17

आत्मसम्भाविता स्तब्धा धनमानमदान्विता |
यजन्ते नामयज्ञैस्ते दम्भेनाविधिपूर्वकम् || 17||

18

अहङ्कारं बलं दर्पं कामं क्रोधं च संश्रिता |
मामात्मपरदेहेषु प्रद्विषन्तोऽभ्यसूयका || 18||

19

तानहं द्विषत क्रूरान्संसारेषु नराधमान् |
क्षिपाम्यजस्रमशुभानासुरीष्वेव योनिषु || 19||
आसुरीं योनिमापन्ना मूढा जन्मनि जन्मनि |
मामप्राप्यैव कौन्तेय ततो यान्त्यधमां गतिम् || 20||

20

तानहं द्विषत क्रूरान्संसारेषु नराधमान् |
क्षिपाम्यजस्रमशुभानासुरीष्वेव योनिषु || 19||
आसुरीं योनिमापन्ना मूढा जन्मनि जन्मनि |
मामप्राप्यैव कौन्तेय ततो यान्त्यधमां गतिम् || 20||

21

त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मन |
काम क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् || 21||

22

एतैर्विमुक्त कौन्तेय तमोद्वारैस्त्रिभिर्नर |
आचरत्यात्मन श्रेयस्ततो याति परां गतिम् || 22||

23

य शास्त्रविधिमुत्सृज्य वर्तते कामकारत |
न स सिद्धिमवाप्नोति न सुखं न परां गतिम् || 23||

24

तस्माच्छास्त्रं प्रमाणं ते कार्याकार्यव्यवस्थितौ |
ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तं कर्म कर्तुमिहार्हसि || 24||